از آنجا که ماده موثر در عرقیات گیاهی، اسانس و رایحه موجود در آن هاست، هرچه عرق گیاهی بوی بیشتری داشته باشد، یعنی اسانس بیشتری در مولکول های آب وجود دارد و خواص درمانی بیشتری دارد بنابراین خاصیت ضد نفخ و ضد درد عرق نعناهای دوآتشه، به مراتب از انواع معمولی شان بیشتر است.
بسیاری از مراجع و کتاب های مربوط به طب گیاهی، تاریخچه تقطیر و تولید عرق های گیاهی را ایران و مردم این کشور میدانند. بر اساس اطلاعات موجود در این کتاب های مرجع، تولید عرق گیاهی به ابن سینا و دوره های پس از او نسبت داده شده است.
به نظر میرسد که شروع تقطیر و استخراج رایحه گیاهان با تولید گلاب از گل محمدی آغاز شده و کم کم به مرحله کنونی تولید صدها نوع عرق گیاهی رسیده است.
یکی از معروف ترین و رایج ترین عرق های گیاهی موجود در بازار ایران، عرق نعنا است که سۆال های بسیاری در مورد آن مطرح است. به همین دلیل گفت و گوی زیر با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران را آورده ایم تا پاسخ این سۆال ها را از ایشان بگیریم.
فرآیند تولید عرق نعنا چگونه است؟
از هر گیاهی مانند برگ نعنا، بیدمشک، ریحان، گل محمدی یا زیره که دارای رایحه و اسانس باشد، میتوان عرقیات گیاهی تولید کرد.
برای تولید عرق گیاهی، ابتدا آب و ماده معطر را که همان گیاه باشد، میجوشانند. پس از تبخیر آب، عملیات سرد کردن بخار و تقطیر به صورت سنتی یا صنعتی انجام میشود و مایعی که با تقطیر به دست آمده، معطری است که ما ایرانی ها به آنها عرق گیاهی میگوییم.
طی فرآیند تبخیر و تقطیر، اسانس و رایحه گیاه داخل مولکول های آب نفوذ میکند و در اصطلاح علمی، آب مقطر تولید میشود. این آب های معطر مقطر، علاوه بر طعم و رایحه خوبشان، خواصی هم برای بدن دارند. ما ایرانی ها معمولاً فقط به مایعی که از گلبرگ های گل محمدی تهیه میشود، «گلاب» میگوییم و سایر آب های معطر مقطر را «عرق گیاهی» یا «طبی» مینامیم.
مفهوم عبارت «دوآتشه» که روی برخی از عرقیات گیاهی درج میشود، چیست؟
اگر میزان گیاه نسبت به حجم آب بیشتر باشد و رایحه و اسانس بیشتری در مولکول های تقطیرشده آب جمع شوند، اصطلاح «دوآتشه» را برای عرق گیاهی به کار میبرند. عرق دوآتشه، همان عرق اشباع شده یا با عطر بسیار غلیظ. مثلاً میزان برگ نعنایی که برای تولید یک شیشه عرق نعنا دوآتشه استفاده میشود، بسیار بیشتر از برگ نعنایی است که برای تولید یک ظرف عرق نعنا معمولی به کار میرود.
پس خاصیت عرق های دوآتشه از انواع معمولی شان بیشتر است؟
دقیقاً همین طور است. از آنجا که ماده موثر در عرقیات گیاهی، اسانس و رایحه موجود در آن هاست، هرچه عرق گیاهی بوی بیشتری داشته باشد، یعنی اسانس بیشتری در مولکول های آب وجود دارد و خواص درمانی بیشتری دارد بنابراین خاصیت ضد نفخ و ضد درد عرق نعناهای دوآتشه، به مراتب از انواع معمولی شان بیشتر است.
تفاوت میان عرق نعناهای پاستوریزه و سنتی موجود در بازار چیست؟
هر ماده ای که پاستوریزه شود، عاری از وجود هرگونه آلودگی میکروبی و انگلی است پس آلودگی های احتمالی، در عرق نعناهای کارخانه ای که عبارت پاستوریزه روی آنها درج شده، وجود ندارد.
پس احتمال وجود آلودگی در عرق نعناهایی که در کارگاه های خانگی و سنتی تهیه میشوند، وجود دارد؟
عرق از فرآیند تقطیر به دست میآید و مایعی که تقطیر میشود، کاملا استریل و عاری از هرگونه آلودگی است اما امکان دارد آلودگی از طریق ظرف آلوده یا فردی که عرق را به صورت سنتی تولید و بسته بندی میکند، به محصول نهایی راه یابد. به همین دلیل نمیتوانیم بگوییم که عرق نعناهای سنتی کاملا استریل یا کاملا آلوده هستند.
اگر عرق نعنا در کارگاه های خانگی با شرایط بهداشتی تهیه و از ظرف های پاکیزه برای بسته بندی آن استفاده شود و خود تولیدکننده هم مسایل بهداشتی را رعایت کند، دیگر نباید نگران وجود آلودگی در آن بود.
خاصیت عرق نعنا چیست؟
عرق نعنا، فقط حاوی رایحه نعناع ترکیب شده با آب است که خاصیت ضد نفخ، ضد درد و ضداسپاسم (گرفتگی) دارد. از آنجا که تمام ترکیب های نعنا وارد عرقش نمیشود، نمیتوان همه خواص برگ نعنا را به عرق آن هم نسبت داد ولی مصرف این عرق گیاهی، پس از غذا و برای رفع دل درد و نفخ یا هضم بهتر غذا مفید است.
یا میزان مصرف مشخصی برای عرق نعناع وجود دارد؟
نه، معمولاً میزان استانداردی برای مصرف این عرق های سنتی وجود ندارد و نمیتوان حجم کاملا مشخصی برای مصرف آنها برای افراد در گروه های سنی و جنسی مختلف در نظر گرفت. البته میتوان پیشنهاد کرد که اگر احساس نفخ و دل درد داشتید، حدود یک استکان در هر وعده، عرق نعنا مصرف کنید. اگر غلظت و بوی عرق نعنا زیاد باشد، میتوان به مصرف نصف استکان از آن هم بسنده کرد.
آیا منع مصرفی هم برای استفاده از عرق نعنا در افراد خاصی وجود دارد؟
فقط افرادی که به خود گیاه نعنا حساسیت دارند و با خوردن آن دچار واکنش های آلرژیک میشوند، نه تنها عرق نعنا، بلکه هیچ یک از محصولاتی را که بر پایه گیاه نعنا تولید شده است، نباید مصرف کنند.
بهترین ظرف و مکان برای نگهداری از عرق نعنا چیست؟
بهتر است تمام عرق های گیاهی از جمله عرق نعنا در ظرف های شیشه ای نگهداری شود. از آنجا که شیشه های رنگی (مانند شیشه های سبز یا قهوه ای) نور کمتری از خود عبور میدهند، استفاده از آنها برای نگهداری از عرقیات از شیشه های شفاف بهتر است. پس از ظرف های شیشه ای، ظرف های فلزی (مانند ظرف های آلومینیومی) بهترین ظرف ها برای نگهداری از عرق ها هستند.
این روزها برای پایین آوردن قیمت نهایی محصول از پلاستیک برای بسته بندی بطری های عرق استفاده میشود اما پلاستیک، برای نگهداری این محصولات مناسب نیست. به همین دلیل بهتر است یا عرقیاتی که در شیشه هستند بخرید یا آنها را پس از خرید در ظرف های شیشه ای رنگی یا فلزی پاکیزه و بدون بو بریزید. تمام عرق های گیاهی باید در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند. اگر فروشنده ای عرق را بیرون از مغازه و در معرض آفتاب قرار داده بود، از خرید محصول او خودداری کنید.
بهترین زمان مصرف و نشانه فساد عرق های گیاهی چیست؟
معمولاً روی بسته بندی عرقیات سنتی تاریخ تولید و انقضا وجود ندارد و گاهی فقط تاریخ تولید روی بسته بندی نوشته میشود. بهتر است عرق های گیاهی را حداکثر 6 تا 12 ماه پس از تولید مصرف کنید تا از خاصیت آنها بهره مند شوید. فساد عرق گیاهی را هم میتوان از ظاهر آن متوجه شد. عرق سالم و عاری از آلودگی، کاملا شفاف است. وجود هر گونه کدورت یا رسوب در عرق های گیاهی میتواند نشان دهنده وجود آلودگی های میکروبی یا قارچ و کپک، درون آنها باشد و باید از مصرف چنین محصولاتی خودداری کرد.
منبع سلامتیران
آدرس فروشگاه مربا و ترشیجات مزه ملس :تهران
مدیریت فروشگاه:آقای برنا
شماره های تماس
09380487794 | ..... | 09380487794
زمان تحویل حداکثر سه روز پس از ثبت سفارش ( با هماهنگی قبلی )
ساعت ارسال سفارش ایام هفته از ساعت ۱۶ تا ۲۱ و پنج شنبه و جمعه از ساعت ۹ تا ۲۰ ( با هماهنگی قبلی )